----------------------------------
႐ုတ္တရက္ဆိုပါက သာမန္ကြမ္းယာဆိုင္ တစ္ခုဟု ထင္မွတ္မွားစရာ ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ...
အမ်ဳိးသားေဘာ္ဒါေဆာင္ဟု ဆိုင္းဘုတ္တပ္ထားသည့္ အေဆာက္အအုံ၏ ေဘးကပ္လ်က္မွ သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ ကြမ္းယာဆိုင္၏ အတြင္းသို႔ ယူနီေဖာင္းဝတ္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားအခ်ဳိ႕ ဝင္လိုက္ထြက္လိုက္ျဖင့္ စည္ကားေနသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေက်ာင္းသူအခ်ဳိ႕ပင္ ကြမ္းယာဆိုင္ေလးတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ၿပီး ျပန္ထြက္သြားၾကသည္။
ယင္းျမင္ကြင္းကား သာမန္ ကြမ္းယာစားေသာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ကြမ္းယာေရာင္းေသာ ဆိုင္ကေလးဟုသာ ထင္ျမင္ဖြယ္ရွိသည္။
အဆိုပါ ကြမ္းယာဆိုင္ေလးသည္ မလွမ္းမကမ္းရွိ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း တကၠသိုလ္တစ္ခုမွ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အခ်ဳိ႕အတြက္ ယာဘ (ေခၚ) စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆး ျဖန္႔ျဖဴးရာ အေသးစား ဌာနခ်ဳပ္ေလးပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယင္းတကၠသိုလ္ အနီးတဝိုက္ ေနထိုင္သူမ်ားႏွင့္ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူတိုင္း နီးပါးက သိရွိထားၾကသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ အႀကီးမားဆုံး တ႐ုတ္ဆိုင္ကယ္ ေစ်းကြက္တည္ရွိရာ မိတၳီလာၿမဳိ႕သည္ မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး အတြင္းရွိ ခ႐ိုင္ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္ၿပီး နည္းပညာတကၠသိုလ္၊ ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္၊ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္၊ ဝိဇၨာသိပၸံတကၠသိုလ္တည္း ဟူေသာ တကၠသိုလ္ေလးခု တိတိ ရွိသည့္ ၿမဳိ႕ႀကီးတစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္သည္။ ယင္းတကၠသိုလ္ေလးခုတြင္ မိတၳီလာခ႐ိုင္ႏွင့္ အနီးတဝိုက္ အညာေဒသမွ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ စသည့္ ျပည္နယ္တို႔မွ ေက်ာင္းသားငယ္မ်ား ပညာတက္ေရာက္ ဆည္းပူးေနၿပီး ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ လူငယ္အမ်ားဆုံး ရွိေနသည့္ ၿမဳိ႕မ်ားထဲမွ တစ္ခု အပါအဝင္လည္း ျဖစ္သည္။
‘အစဥ္တင့္ထူး၊ ဝါလဦး- သမၼတ-ဦးသိန္းစိန္- မိတၳိလာ.ေျမာက္ကန္, တူး’ စာခ်ဳိးျဖင့္ ၿပီးခဲ့သည့္ ရက္ပိုင္းကမွ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ လာေရာက္ခဲ့ေသာ မိတၳီလာမွာ ယခုအခ်ိန္တြင္ေတာ့ မူးယစ္ေဆးဝါး ေခ်ာက္ကမ္းပါးအစြန္းတြင္ ေရာက္ရွိေနေခ်ၿပီ။
မိတၳီလာ တစ္ၿမဳိ႕တည္းသာ မဟုတ္ပါ။ က်န္ေသာ အေပါင္းအပါ ၿမဳိ႕မ်ားလည္း ႏိုင္ငံအႏွံ႔ တစ္ပုံတစ္ပင္။ ထိုသို႔ မူးယစ္ေဆး၏ ေခ်ာက္ကမ္းပါးစြန္းသို႔ ေရာက္ရွိေနသည့္ ၿမဳိ႕မ်ား တစ္ႏိုင္ငံလုံးတြင္ မည္မွ်ခန္႔ ရွိေနၿပီနည္း။
ေဆးႏွင့္ ေက်ာင္းသား
ယခုေတာ့ ေဆးႏွင့္ ေက်ာင္းသား ခြဲမရ ျဖစ္လာၿပီလား။
တစ္ခါတစ္ခါ ေတြ႔ရတတ္ေသာ စုံတြဲကေလးမ်ားသည္လည္း ေရသန္႔ဗူးပိုက္မ်ားျဖင့္ တစ္ေယာက္ႏွင့္ တစ္ေယာက္တစ္လွည့္ စီ႐ႈေနၾကသည္ကို ေတြ႔ရေလ့ရွိေၾကာင္း ဆိုလာသူမွာ မိတၳီလာၿမဳိ႕၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း တကၠသိုလ္တစ္ခု အနီးရွိ ျပည္ေထာင္စု တိုးခ်ဲ႕ရပ္ကြက္တြင္ ေနထိုင္သူ ဦးစံလွ ျဖစ္သည္။
“ကေလးေတြက အေတာ္ေတာ္အေျခအေန ဆိုးေနၿပီ” ဟု သူက ေျပာသည္။
ေက်ာင္းႏွင့္ အနီးတဝိုက္တြင္လည္း စိတ္ႂကြ မူးယစ္ေဆးဝါးကို အလြယ္တကူ ဝယ္ယူႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ားရွိေနသည္။ မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲမႈ၏ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ျပင္ပအေဆာင္ေန ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အခ်င္းခ်င္း ဆိုင္ကယ္ခိုးယူမႈမ်ား၊ နည္းပညာတကၠသိုလ္သုံး တန္ဖိုးႀကီး ဂဏန္းေပါင္းစက္ ခိုးယူမႈမ်ား မ်ားျပားလာေၾကာင္း မိတၳီလာ နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ ေလးႏွစ္ၾကာ ပညာဆည္းပူးေနသူ ကိုေဝယံမင္းက ဆိုသည္။
“ကြၽန္ေတာ့္မ်က္ျမင္အရ ေျပာရရင္ေတာ့ ေက်ာင္းသားေရာ ေက်ာင္းသူေရာ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္ေလာက္က အသီးစြဲေနၾကၿပီပဲ။ ေခါင္းခ်ဳိးစားၿပီး ေက်ာင္းသားအခ်င္းခ်င္း ျပန္ျဖန္႔တာ။ အရင္ကဆို ေက်ာင္းသားထဲကပဲ ရွိတာ အခုေနာက္ပိုင္း ေက်ာင္းသူေတြပါ ေခါင္းခ်ဳိးၿပီး ျပန္ျဖန္႔က်တာ ရွိလာတယ္” ဟု ကိုေဝယံမင္းက ေျပာၾကားသည္။
ေခါင္းခ်ဳိးစားၿပီး ျဖန္႔သည္ဆိုသည္မွာ မူးယစ္ေဆး ေရာင္းဝယ္သူမ်ားထံမွ ကိုယ္စားလွယ္ယူၿပီး စိတ္ႂကြေဆးျပား ၁၀ ျပားခန္႔ ျဖန္႔ႏိုင္လွ်င္ တစ္ျပားကို ေကာ္မရွင္အျဖစ္ သုံးစြဲခြင့္ရသည္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။
ေဆးဖိုးမတတ္ႏိုင္ေတာ့သူ ေက်ာင္းသားအမ်ားစုမွာ မိမိေဆးသုံးစြဲႏိုင္ေရး အတြက္ အျခားေက်ာင္းသားအမ်ားစုအား မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲတတ္ေစရန္ ဖ်ားေယာင္းသိမ္းသြင္းၿပီး မူးယစ္ေဆးမ်ား ျပန္လည္ေရာင္းခ်ကာ ေကာ္မရွင္ခအျဖစ္ ရေသာေဆးကို သုံးစြဲေလ့ ရွိၾကသည္။ ထို႔သိုျဖင့္ ေက်ာင္းသားထုအတြင္း မူးယစ္ေဆးကြန္ရက္ ႀကီးႀကီးမားလာျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ကိုေဝယံမင္းထံမွ သိရသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕တင္မက မုံရြာ၊ ေကာလင္း အစရွိေသာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ညာ ေဒသမ်ားတြင္လည္း ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္း ယာဘ ေခၚ စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီးရမိမႈမ်ား ပိုမိုမ်ားျပားလာေၾကာင္း စာရင္းဇယားမ်ားအရ သိရသည္။
၂၀၁၄ ၾသဂုတ္လ တစ္လအတြင္းတြင္ ပ်မ္းမွ်သုံးရက္လွ်င္ တစ္မႈႏႈန္းခန္႔ ဖမ္းမိခဲ့ၿပီး မူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီးမႈ အျမင့္ဆုံးျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ မူးယစ္ေဆးဝါး အေရာင္းအဝယ္ လုပ္ကိုင္ေနသူမ်ားထဲတြင္ ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦး ပါဝင္ေနသည့္ ထူးျခားျဖစ္စဥ္မ်ားပင္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း မူးယစ္တပ္ဖြဲ႔စု (၄) ရွိ ဒုရဲမွဴးတစ္ဦးက အတည္ျပဳသည္။ မူးယစ္ေဆးဝါး လက္၀ယ္ထားရွိကာ ျပန္လည္ေရာင္းခ်သည့္ ေက်ာင္းဆရာမွာ ကေလးဝၿမဳိ႕နယ္ ကိုင္းဇီးေဒါင့္ေက်းရြာတြင္ ေနထိုင္ၿပီး ကိုင္းေရႊေတာင္ အ.မ.က ေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦး ျဖစ္သည္ဟု ၎က ဆိုသည္။
ထိုမႈခင္းမ်ားအရဆိုလ်င္ မိတၳီလာကဲ့သို႔ပင္ အျခားၿမဳိ႕မ်ားတြင္လည္း မူးယစ္ႏြံတြင္းသို႔ လူငယ္လူလတ္ ေက်ာင္းသားဝန္ထမ္း လူတန္းစားမေရြး နစ္ျမဳပ္စျပဳေနသည္က အေသအခ်ာ။
အျခားနမူနာတစ္ခုမွာ ထားဝယ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ရက္သတၱပတ္အတြင္းက ၿမဳိ႕ေပၚရွိ အမွတ္ (၁) အေျခခံပညာ အထက္တန္းေက်ာင္း ကိုးတန္းေက်ာင္းသားတစ္ဦးထံက ရာဘေဆးျပား ၁၀၀ ေက်ာ္ ဖမ္းမိခဲ့သည္။
ယခင္က ေကာ့ေသာင္းကဲ့သို႔ေသာ နယ္စပ္ၿမဳိ႕မ်ားတြင္သာ မူးယစ္ေဆး အလြယ္တကူ ဝယ္ယူႏိုင္ေသာ္လည္း ယခုအခါ တိုင္းေဒသႀကီး ၿမဳိ႕ေတာ္ ထားဝယ္ကဲ့သို႔ေသာ ေနရာမ်ားအထိ မူးယစ္တေစၦစတင္ ကပ္ၿငိလာၿပီ ျဖစ္သည္။
ဖမ္းမိေသာ ေက်ာင္းသား တက္ေရာက္ေနေသာေက်ာင္းမွာ တိုင္းေဒသႀကီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္႐ုံးစိုက္ရာ အစိုးရဖြဲ႔႐ုံးမွ မ်က္ေစာင္းတစ္ခ်က္စာသာသာတြင္သာ ရွိသည္။ ယင္းေဒသတြင္လည္း တကၠသိုလ္အသီးသီးတြင္ သာမက ၿမဳိ႕ေပၚအထက္တန္း ေက်ာင္းအခ်ဳိ႕သို႔ပါ စိမ့္ဝင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ကမာၻေပၚတြင္ပါ မူးယစ္ေဆးထုတ္ ႏိုင္ငံႀကီးအျဖစ္ နာမည္ဆိုးျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ နယ္စပ္ၿမဳိ႕မ်ားတြင္သာ မူးယစ္ေဆး ဝယ္ျခမ္းရ လြယ္သည္၊ သုံးစြဲသူမ်ားရွိသည္ ဆိုသည္မွာ အတိတ္ျဖစ္သြားေပၿပီ။
ယခုအခါ မိတၳီလာ၊ ေကာလင္း၊ မုံရြာကဲ့သို႔ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းရွိ ၿမဳိ႕မ်ားသို႔သာ လမ္းေပါင္းစုံမွတစ္ဆင့္ ဝင္ေရာက္ေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ေဆး - လမ္းေၾကာင္း
မိတၳီလာၿမဳိ႕ အနီးတဝိုက္ ေစ်းကြက္အရ ပန္းေရာင္ယာဘ စိတ္ႂကြေဆးျပား တစ္ျပားလွ်င္ ၃၅၀၀ က်ပ္မွ ၅၀၀၀ က်ပ္ အထိ ေစ်းအတက္အက် ရွိတတ္သည္ အစိမ္းေရာင္ ေဆးျပားမွာမူ ထို႔ထက္ေစ်း ႏွစ္ဆခန္႔ျမင့္ေၾကာင္း မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူ အခ်ဳိ႕ထံမွ သိရသည္။
“အခုက ၿမဳိ႕ထဲမွာ ေဆးလိုခ်င္ရင္ ဖုန္းနဲ႔သာခ်ိတ္လိုက္။ မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ကိုယ့္လက္ထဲ ေရာက္လာတဲ့ အေနအထားပါ” ဟု ကိုႏိုင္မင္းက ဆိုသည္။
နယ္စပ္ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ မဟုတ္ေသာ္လည္း နယ္စပ္ၿမဳိ႕အလား ေစ်းခ်ဳိၿပီး ေပါမ်ားလွသည့္ စိတ္ႂကြေဆး ေစ်းကြက္ႀကီးသည္ မိတၳီလာကဲ့သို႔ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္း ၿမဳိ႕ႀကီးတစ္ၿမဳိ႕တြင္ အဘယ္ေၾကာင့္ အားေကာင္းခဲ့ပါသနည္း။
အဓိကလက္သည္မွာ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ခန္႔ကတည္းက ေခတ္စားလာေသာ ဆိုင္ကယ္ဝယ္ေရာင္း စီးပြားေရးဟု ဆိုၾကသည္။
“ဆိုင္ကယ္ေမာင္းဆင္းသူေတြက ဟိုကေန ယာဘမူးယစ္ေဆးသုံးတဲ့ အက်င့္ကို ဒီအထိ သယ္လာတယ္” ဟု ဆိုင္ကယ္သြားဝယ္ရာ တ႐ုတ္နယ္စပ္မူဆယ္ကို ရည္ညြန္းရင္း ကိုႏိုင္မင္းက ဆိုသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕သည္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ခန္႔မွ စတင္ကာ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသ အမ်ားစုအတြက္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံထုတ္ ဆိုင္ကယ္မ်ား ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္းဝယ္ရာ တစ္ေနရာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံလုပ္ ဆိုင္ကယ္မ်ားအား မူဆယ္-က်ယ္ေခါင္ဘက္မွ တစ္ဆင့္ တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္ ဝယ္ယူေမာင္းဆင္းၿပီး ျပန္လည္ေရာင္းခ်သည့္ အလုပ္က ၿမဳိ႕၏ အဓိက စီးပြားေရးတစ္ခုသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္း ဆိုင္ကယ္လုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္သူ မ်ားျပားလာၿပီး ေရာင္းလိုအားႏွင့္ ဝယ္လိုအား မမွ်မတျဖစ္ကာ ဆိုင္ကယ္တစ္စီးလွ်င္ ၅၀၀၀ က်ပ္မွ တစ္ေသာင္းက်ပ္ခန္႔သာ အျမတ္ေငြ က်န္ေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မူဆယ္ဘက္မွ ဆိုင္ကယ္ဝယ္ကာ ေမာင္းဆင္းသူမ်ားအဖို႔ အျမတ္ေငြမ်ားမ်ား က်န္ရွိေစရန္ အျခားေမွာင္ခိုပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ မူးယစ္ေဆးဝါးမ်ားကိုပါ သယ္ေဆာင္လာေလ့ ရွိေၾကာင္းလည္း မိတၳီလာၿမဳိ႕ ဆိုင္ကယ္ေစ်းကြက္ အတြင္းရွိ ကုန္သည္မ်ားထံမွ သိရသည္။
“တစ္ေန႔ကို တ႐ုတ္ဆိုင္ကယ္အစီး ၄၀ ေလာက္ ပုံမွန္ဝင္တယ္။ ဆိုင္ကယ္တစ္စီးကို ေဆးျပား ေထာင္ဂဏန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ထည့္လာလို႔ ရတယ္ဆိုေတာ့ စဥ္းစားသာၾကည့္ေတာ့” ဟူေသာ မိတၳီလာၿမဳိ႕ ဝန္ဇင္းရပ္ကြက္မွ ကုန္သည္တစ္ဦးျဖစ္သူ ကိုတိုးတိုး၏ စကားက ေထာက္ခ်င့္စဥ္းစားဖြယ္ ျဖစ္သည္။
“ေဖာက္တိုင္တို႔ လက္ကိုင္အစြပ္တို႔ထဲမွာ ထည့္လို႔ရတယ္။ တျခားေမွာင္ခိုပစၥည္းေတြ ေခတ္မေကာင္းေတာ့ ဒီေဆးျပားကိုပဲ အရသယ္ၾကေတာ့တယ္” ဟု သူက ဆက္ေျပာသည္။
ယခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ ဆိုင္ကယ္ႏွင့္သယ္သည့္ လမ္းေၾကာင္းအျပင္ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ကယားျပည္နယ္ေစ်းကြက္တို႔မွ ေမာ္ေတာ္ကား၊ လိုင္းကားမ်ားျဖင့္ တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္ သယ္ေဆာင္လာျခင္းမ်ား ရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ကိုတိုးတိုးက ထပ္မံျဖည့္စြက္ ေျပာၾကားသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕အနီးရွိ ဘုရားငါးဆူလမ္းခြဲမွ တစ္ဆင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း၊ ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ကယားျပည္နယ္တို႔သို႔ သြားႏိုင္သည့္ ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းမ်ားလည္း ရွိေနသည္။
“မူဆယ္ကေန ဒီအထိ လမ္းေၾကာင္းအရွည္ႀကီးမွာ ဂိတ္ေတြအမ်ားႀကီး ရွိေနတယ္။ သက္ဆိုင္ရာေတြလည္း အထပ္ထပ္ရွိတယ္။ တျခားဘာမဟုတ္တဲ့ အသုံးအေဆာင္ပစၥည္းေတြက် ေမွာင္ခိုဆိုၿပီး လမ္းခရီးတစ္ေလွ်ာက္ စစ္ေဆးသူေတြက သိမ္းတာေတြ ဆည္းတာေတြ ရွိတယ္။ မူးယစ္ေဆးက်ေတာ့ ဒီေလာက္လြတ္ေနတာ ဘာေၾကာင့္လဲ” ဟု မိတၳီလာၿမဳိ႕မွ ျပည္သူ႔အက်ဳိးေဆာင္ကြန္ရက္မွ ေဒၚျမင့္ျမင့္ေအးက ေမးခြန္းထုတ္သည္။
မိတၳီလာသည္ ဆိုင္ကယ္နည္းတူ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ အျခားၿမဳိ႕မ်ားသို႔ ေဆးဝါးျဖန္႔ေနသည့္ ၿမဳိ႕တစ္ခု မျဖစ္ႏိုင္ဟု မည္သူ တပ္အပ္ေျပာႏိုင္မည္နည္း။
ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး
ၿမဳိ႕တြင္းမူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲသူမ်ား မ်ားျပားလာသည္ႏွင့္အမွ် လုယက္မႈမ်ားကလည္း မ်ားျပားလာေၾကာင္း ၿမဳိ႕ခံမ်ားက ဆိုၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ဆိုင္ကယ္လုယက္မႈ ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕လုယက္မႈမွာ ရဲစခန္းေဘးတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
“ဒီတစ္လအတြင္းမွာတင္ လုယက္မႈ ေျခာက္မႈေလာက္ ၾကားေနရတယ္။ ဆိုင္ကယ္ အလုခံရတာေတြလဲ ခဏခဏပဲ” ဟု ဆိုလာသူက မိတၳီလာၿမဳိ႕ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ ပြင့္လင္းလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွ ကိုသီဟ ျဖစ္သည္။
လုယက္သူ အမ်ားစုမွာ ဆင္းရဲနိမ့္က်ေနသည့္လူမ်ား မဟုတ္ဘဲ လူကံုထံမိသားစုမ်ားမွ လူငယ္အခ်ဳိ႕ ျဖစ္ေနတတ္သျဖင့္ တစ္ခါတစ္ရံ ရဲစခန္းတြင္ အမႈမဖြင့္ဘဲ မိဘမ်ားႏွင့္ပင္ အေလ်ာ္ေပး ေၾကေအးလိုက္သည္မ်ား ရွိေၾကာင္း ကိုသီဟက ျဖည့္စြက္သည္။
မၾကာေသးမီက သမၼတဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည့္ မိတၳီလာ ကန္ေဘာင္သည္လည္း ဆိုင္ကယ္လုလိုသူတို႔၏ ပစ္မွတ္တစ္ခုတြင္ ပါသည္။ ကန္အသစ္ ျပဳျပင္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ညပိုင္း ကန္ေဘာင္တြင္ လမ္းေလွ်ာက္သူမ်ားအား ပစ္မွတ္ထား လုယက္မႈမ်ားလည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာေၾကာင္း မိတၳီလာခ႐ိုင္ ရဲတပ္ဖြဲ႔မွ ရဲအုပ္တစ္ဦးမွ အတည္ျပဳသည္။
“ဒီၿမဳိ႕ဟာ လုံးဝမလုံၿခံဳေတာ့ဘူး” ဟု ကိုသီဟက ေျပာသည္။
မူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲသူမ်ား မ်ားျပားလွသည့္ ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္လာေနေသာ္လည္း မိတၳီလာၿမဳိ႕တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ မူးယစ္ေဆးဝါး ဆန္႔က်င္ေရးအသင္း (MANA) ကဲ့သို႔ေသာ မူးယစ္ေဆးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ NGO အဖြဲ႔မ်ား တစ္ခုမွ မရွိသည္ကလည္း ၿမဳိ႕၏ ထူးျခားခ်က္တစ္ခု ျဖစ္သည္ဟု ၿမဳိ႕ခံမ်ားက ဆိုသည္။
“တရား႐ုံးမွာလည္း တစ္ေန႔တစ္ေန႔ လူငယ္ေတြခ်ည္း မ်ားေနတယ္။ မူးယစ္ေဆးဝါးအမႈ၊ လုယက္မႈေတြနဲ႔ လူငယ္လူရြယ္ေတြခ်ည္းပဲ” ဟု မိတၳီလာၿမဳိ႕ခံ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ေဒၚဟန္စုယဥ္ကလည္း ဆိုျပန္သည္။
ဘယ္သူ႔တာဝန္လဲ
မိတၳီလာကဲ့သို႔ အလယ္ပိုင္းၿမဳိ႕မ်ား၏ မူးယစ္ျပသနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ အသာထား။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးၿမဳိ႕ေတာ္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕တြင္ လြန္ခဲ့သည့္ ဇူလိုင္ ၂၆ ရက္က မဂၤလာဒုံၿမဳိ႕နယ္ရွိ ေျခာက္လမ္းသြား လမ္းမေပၚတြင္ မေတာ္တဆ ဖမ္းဆီးရမိခဲ့သည္။ က်ပ္သန္းေပါင္း ၁၃၃ ဘီလီယံ၊ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၃၃ သန္းေက်ာ္ဖိုး ရွိသည့္ ထိုပိုင္ရွင္မဲ့ဟူေသာ စိတ္ႂကြေဆးျပား ၂၆၇ သိန္း ျဖစ္စဥ္မွတစ္ဆင့္ ေနာက္ထပ္ ကြင္းဆက္မ်ားအျဖစ္ ဆက္တိုက္ဖမ္းမိေနေသာ ေထာင္ခ်ီသည့္ ပိုင္ရွင္မဲ့ေဆးျပားမ်ား ျဖစ္စဥ္ကပင္ ကြင္းဆက္လို႔ မၿပီးႏိုင္ေသး။
ကမာၻေပၚတြင္ ဘိန္းထုတ္လုပ္မႈ ဒုတိယအမ်ားဆုံး ႏိုင္ငံအျဖစ္လည္း သတ္မွတ္ခံရသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စိတ္ႂကြေဆး ထုတ္လုပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ အသုံးျပဳသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ားမွာ ျပည္တြင္းတြင္မရွိဘဲ ထိုပစၥည္းမ်ားအား အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားမွ ဝင္ေရာက္လ်က္ရွိေၾကာင္း မူးယစ္ဗဟိုမွ ထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားအရ သိရသည္။
စိတ္ႂကြေဆး ထုတ္လုပ္ရာတြင္ အဓိက ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ ပါဝင္သည့္ ဆူဒိုအက္ဖတမင္း ပါဝင္ေသာ အိမ္သုံးေဆးဝါးမ်ား ဖမ္းဆီးရမိမႈ အေနျဖင့္ ျမန္မာ-အိႏၵိယ နယ္စပ္ဝင္ေပါက္မ်ားမွ အမ်ားဆုံး ဖမ္းဆီးရမိသည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။
တ႐ုတ္-ျမန္မာ နယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္လည္း မူးယစ္ေဆးဝါး ထုတ္လုပ္ရာတြင္ အသုံးျပဳသည့္ ဓာတုပစၥည္း ဖမ္းဆီးရမႈမွာ အိႏၵိယၿပီးလွ်င္ ဒုတိယအမ်ားဆုံး ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။
အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသတို႔တြင္ သုံးစြဲမႈ အမ်ားဆုံးျဖစ္သည့္ မီသမ္ဖီတာမင္းေဆးဝါး ထုတ္လုပ္ရာ အဓိက ႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း ျမန္မာပါဝင္ေၾကာင္း UNODC ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ၌ ေဖာ္ျပထားသည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွ ထုတ္ျပန္ေသာ အစီရင္ခံစာတစ္ရပ္အရ ျမန္မာမွာ မူးယစ္ေဆးဝါး တိုက္ဖ်က္ေရး မေအာင္ျမင္ေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဗင္နီဇြဲလား၊ ဘိုလီးဗီးယားတို႔ႏွင့္အတူ စာရင္းသြင္းခံထားရသည္။
မူးယစ္ေဆးျပားမ်ား ႏွစ္စဥ္ မီး႐ိႈ႕ျပသရင္း ေစ်းကြက္အတြင္းလည္း ႏွစ္စဥ္တိုးလာေနသည္။ ေစ်းကြက္လည္း ပိုက်ယ္လာသည္။
ယခင္က စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲမႈမ်ားမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္ေဒသမ်ားႏွင့္ နီးကပ္ေသာ ျပည္နယ္ေဒသမ်ားသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ယခုအခါ မိတၳီလာကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း ၿမဳိ႕မ်ားအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ဝင္ေရာက္လာေနၿပီ ျဖစ္သည္။
တကၠသိုလ္မ်ား စုေဝးရာ တကၠသီလာၿမဳိ႕၊ ေတာင္ေပၚေျမျပန္႔ ကားလမ္းမ်ား ဆုံဆည္းရာၿမဳိ႕၊ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္မ်ားက ဘာသာေရး လူမ်ဳိးေရး ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ မီးေလာင္ပုံဘဝ ေရာက္ခဲ့ရသည့္ အစြန္းေရာက္ အမုန္းတရား၏ ဓားစာခံ ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္ခဲ့သည့္ မိတၳီလာသည္ လတ္တေလာ အေျခအေနတြင္ မူးယစ္ေဆးဝါး ေခ်ာက္ကမ္းပါး၏ လက္တစ္လုံးအလိုတြင္ ေရာက္ရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေနာက္ထပ္ မိတၳီလာၿမဳိ႕မ်ား အဘယ္မွ် ရွိေနၿပီနည္း။
ထိလာတကၠသိုလ္အနီး ကြမ္းယာဆိုင္ေလးတြင္မူ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူတို႔ အဝင္အထြက္ စည္ကားၿမဲ။
ခက္ေဇာ္ (KZ)
The Voice
အဆိုပါ ကြမ္းယာဆိုင္ေလးသည္ မလွမ္းမကမ္းရွိ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း တကၠသိုလ္တစ္ခုမွ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အခ်ဳိ႕အတြက္ ယာဘ (ေခၚ) စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆး ျဖန္႔ျဖဴးရာ အေသးစား ဌာနခ်ဳပ္ေလးပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယင္းတကၠသိုလ္ အနီးတဝိုက္ ေနထိုင္သူမ်ားႏွင့္ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူတိုင္း နီးပါးက သိရွိထားၾကသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ အႀကီးမားဆုံး တ႐ုတ္ဆိုင္ကယ္ ေစ်းကြက္တည္ရွိရာ မိတၳီလာၿမဳိ႕သည္ မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး အတြင္းရွိ ခ႐ိုင္ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္ၿပီး နည္းပညာတကၠသိုလ္၊ ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္၊ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္၊ ဝိဇၨာသိပၸံတကၠသိုလ္တည္း ဟူေသာ တကၠသိုလ္ေလးခု တိတိ ရွိသည့္ ၿမဳိ႕ႀကီးတစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္သည္။ ယင္းတကၠသိုလ္ေလးခုတြင္ မိတၳီလာခ႐ိုင္ႏွင့္ အနီးတဝိုက္ အညာေဒသမွ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ စသည့္ ျပည္နယ္တို႔မွ ေက်ာင္းသားငယ္မ်ား ပညာတက္ေရာက္ ဆည္းပူးေနၿပီး ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ လူငယ္အမ်ားဆုံး ရွိေနသည့္ ၿမဳိ႕မ်ားထဲမွ တစ္ခု အပါအဝင္လည္း ျဖစ္သည္။
‘အစဥ္တင့္ထူး၊ ဝါလဦး- သမၼတ-ဦးသိန္းစိန္- မိတၳိလာ.ေျမာက္ကန္, တူး’ စာခ်ဳိးျဖင့္ ၿပီးခဲ့သည့္ ရက္ပိုင္းကမွ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ လာေရာက္ခဲ့ေသာ မိတၳီလာမွာ ယခုအခ်ိန္တြင္ေတာ့ မူးယစ္ေဆးဝါး ေခ်ာက္ကမ္းပါးအစြန္းတြင္ ေရာက္ရွိေနေခ်ၿပီ။
မိတၳီလာ တစ္ၿမဳိ႕တည္းသာ မဟုတ္ပါ။ က်န္ေသာ အေပါင္းအပါ ၿမဳိ႕မ်ားလည္း ႏိုင္ငံအႏွံ႔ တစ္ပုံတစ္ပင္။ ထိုသို႔ မူးယစ္ေဆး၏ ေခ်ာက္ကမ္းပါးစြန္းသို႔ ေရာက္ရွိေနသည့္ ၿမဳိ႕မ်ား တစ္ႏိုင္ငံလုံးတြင္ မည္မွ်ခန္႔ ရွိေနၿပီနည္း။
ေဆးႏွင့္ ေက်ာင္းသား
ယခုေတာ့ ေဆးႏွင့္ ေက်ာင္းသား ခြဲမရ ျဖစ္လာၿပီလား။
တစ္ခါတစ္ခါ ေတြ႔ရတတ္ေသာ စုံတြဲကေလးမ်ားသည္လည္း ေရသန္႔ဗူးပိုက္မ်ားျဖင့္ တစ္ေယာက္ႏွင့္ တစ္ေယာက္တစ္လွည့္ စီ႐ႈေနၾကသည္ကို ေတြ႔ရေလ့ရွိေၾကာင္း ဆိုလာသူမွာ မိတၳီလာၿမဳိ႕၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း တကၠသိုလ္တစ္ခု အနီးရွိ ျပည္ေထာင္စု တိုးခ်ဲ႕ရပ္ကြက္တြင္ ေနထိုင္သူ ဦးစံလွ ျဖစ္သည္။
“ကေလးေတြက အေတာ္ေတာ္အေျခအေန ဆိုးေနၿပီ” ဟု သူက ေျပာသည္။
ေက်ာင္းႏွင့္ အနီးတဝိုက္တြင္လည္း စိတ္ႂကြ မူးယစ္ေဆးဝါးကို အလြယ္တကူ ဝယ္ယူႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ားရွိေနသည္။ မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲမႈ၏ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ျပင္ပအေဆာင္ေန ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အခ်င္းခ်င္း ဆိုင္ကယ္ခိုးယူမႈမ်ား၊ နည္းပညာတကၠသိုလ္သုံး တန္ဖိုးႀကီး ဂဏန္းေပါင္းစက္ ခိုးယူမႈမ်ား မ်ားျပားလာေၾကာင္း မိတၳီလာ နည္းပညာတကၠသိုလ္တြင္ ေလးႏွစ္ၾကာ ပညာဆည္းပူးေနသူ ကိုေဝယံမင္းက ဆိုသည္။
“ကြၽန္ေတာ့္မ်က္ျမင္အရ ေျပာရရင္ေတာ့ ေက်ာင္းသားေရာ ေက်ာင္းသူေရာ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္ေလာက္က အသီးစြဲေနၾကၿပီပဲ။ ေခါင္းခ်ဳိးစားၿပီး ေက်ာင္းသားအခ်င္းခ်င္း ျပန္ျဖန္႔တာ။ အရင္ကဆို ေက်ာင္းသားထဲကပဲ ရွိတာ အခုေနာက္ပိုင္း ေက်ာင္းသူေတြပါ ေခါင္းခ်ဳိးၿပီး ျပန္ျဖန္႔က်တာ ရွိလာတယ္” ဟု ကိုေဝယံမင္းက ေျပာၾကားသည္။
ေခါင္းခ်ဳိးစားၿပီး ျဖန္႔သည္ဆိုသည္မွာ မူးယစ္ေဆး ေရာင္းဝယ္သူမ်ားထံမွ ကိုယ္စားလွယ္ယူၿပီး စိတ္ႂကြေဆးျပား ၁၀ ျပားခန္႔ ျဖန္႔ႏိုင္လွ်င္ တစ္ျပားကို ေကာ္မရွင္အျဖစ္ သုံးစြဲခြင့္ရသည္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။
ေဆးဖိုးမတတ္ႏိုင္ေတာ့သူ ေက်ာင္းသားအမ်ားစုမွာ မိမိေဆးသုံးစြဲႏိုင္ေရး အတြက္ အျခားေက်ာင္းသားအမ်ားစုအား မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲတတ္ေစရန္ ဖ်ားေယာင္းသိမ္းသြင္းၿပီး မူးယစ္ေဆးမ်ား ျပန္လည္ေရာင္းခ်ကာ ေကာ္မရွင္ခအျဖစ္ ရေသာေဆးကို သုံးစြဲေလ့ ရွိၾကသည္။ ထို႔သိုျဖင့္ ေက်ာင္းသားထုအတြင္း မူးယစ္ေဆးကြန္ရက္ ႀကီးႀကီးမားလာျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ကိုေဝယံမင္းထံမွ သိရသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕တင္မက မုံရြာ၊ ေကာလင္း အစရွိေသာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ညာ ေဒသမ်ားတြင္လည္း ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္း ယာဘ ေခၚ စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီးရမိမႈမ်ား ပိုမိုမ်ားျပားလာေၾကာင္း စာရင္းဇယားမ်ားအရ သိရသည္။
၂၀၁၄ ၾသဂုတ္လ တစ္လအတြင္းတြင္ ပ်မ္းမွ်သုံးရက္လွ်င္ တစ္မႈႏႈန္းခန္႔ ဖမ္းမိခဲ့ၿပီး မူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီးမႈ အျမင့္ဆုံးျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ မူးယစ္ေဆးဝါး အေရာင္းအဝယ္ လုပ္ကိုင္ေနသူမ်ားထဲတြင္ ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦး ပါဝင္ေနသည့္ ထူးျခားျဖစ္စဥ္မ်ားပင္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း မူးယစ္တပ္ဖြဲ႔စု (၄) ရွိ ဒုရဲမွဴးတစ္ဦးက အတည္ျပဳသည္။ မူးယစ္ေဆးဝါး လက္၀ယ္ထားရွိကာ ျပန္လည္ေရာင္းခ်သည့္ ေက်ာင္းဆရာမွာ ကေလးဝၿမဳိ႕နယ္ ကိုင္းဇီးေဒါင့္ေက်းရြာတြင္ ေနထိုင္ၿပီး ကိုင္းေရႊေတာင္ အ.မ.က ေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦး ျဖစ္သည္ဟု ၎က ဆိုသည္။
ထိုမႈခင္းမ်ားအရဆိုလ်င္ မိတၳီလာကဲ့သို႔ပင္ အျခားၿမဳိ႕မ်ားတြင္လည္း မူးယစ္ႏြံတြင္းသို႔ လူငယ္လူလတ္ ေက်ာင္းသားဝန္ထမ္း လူတန္းစားမေရြး နစ္ျမဳပ္စျပဳေနသည္က အေသအခ်ာ။
အျခားနမူနာတစ္ခုမွာ ထားဝယ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ရက္သတၱပတ္အတြင္းက ၿမဳိ႕ေပၚရွိ အမွတ္ (၁) အေျခခံပညာ အထက္တန္းေက်ာင္း ကိုးတန္းေက်ာင္းသားတစ္ဦးထံက ရာဘေဆးျပား ၁၀၀ ေက်ာ္ ဖမ္းမိခဲ့သည္။
ယခင္က ေကာ့ေသာင္းကဲ့သို႔ေသာ နယ္စပ္ၿမဳိ႕မ်ားတြင္သာ မူးယစ္ေဆး အလြယ္တကူ ဝယ္ယူႏိုင္ေသာ္လည္း ယခုအခါ တိုင္းေဒသႀကီး ၿမဳိ႕ေတာ္ ထားဝယ္ကဲ့သို႔ေသာ ေနရာမ်ားအထိ မူးယစ္တေစၦစတင္ ကပ္ၿငိလာၿပီ ျဖစ္သည္။
ဖမ္းမိေသာ ေက်ာင္းသား တက္ေရာက္ေနေသာေက်ာင္းမွာ တိုင္းေဒသႀကီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္႐ုံးစိုက္ရာ အစိုးရဖြဲ႔႐ုံးမွ မ်က္ေစာင္းတစ္ခ်က္စာသာသာတြင္သာ ရွိသည္။ ယင္းေဒသတြင္လည္း တကၠသိုလ္အသီးသီးတြင္ သာမက ၿမဳိ႕ေပၚအထက္တန္း ေက်ာင္းအခ်ဳိ႕သို႔ပါ စိမ့္ဝင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ကမာၻေပၚတြင္ပါ မူးယစ္ေဆးထုတ္ ႏိုင္ငံႀကီးအျဖစ္ နာမည္ဆိုးျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ နယ္စပ္ၿမဳိ႕မ်ားတြင္သာ မူးယစ္ေဆး ဝယ္ျခမ္းရ လြယ္သည္၊ သုံးစြဲသူမ်ားရွိသည္ ဆိုသည္မွာ အတိတ္ျဖစ္သြားေပၿပီ။
ယခုအခါ မိတၳီလာ၊ ေကာလင္း၊ မုံရြာကဲ့သို႔ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းရွိ ၿမဳိ႕မ်ားသို႔သာ လမ္းေပါင္းစုံမွတစ္ဆင့္ ဝင္ေရာက္ေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ေဆး - လမ္းေၾကာင္း
မိတၳီလာၿမဳိ႕ အနီးတဝိုက္ ေစ်းကြက္အရ ပန္းေရာင္ယာဘ စိတ္ႂကြေဆးျပား တစ္ျပားလွ်င္ ၃၅၀၀ က်ပ္မွ ၅၀၀၀ က်ပ္ အထိ ေစ်းအတက္အက် ရွိတတ္သည္ အစိမ္းေရာင္ ေဆးျပားမွာမူ ထို႔ထက္ေစ်း ႏွစ္ဆခန္႔ျမင့္ေၾကာင္း မူးယစ္ေဆးသုံးစြဲသူ အခ်ဳိ႕ထံမွ သိရသည္။
“အခုက ၿမဳိ႕ထဲမွာ ေဆးလိုခ်င္ရင္ ဖုန္းနဲ႔သာခ်ိတ္လိုက္။ မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ကိုယ့္လက္ထဲ ေရာက္လာတဲ့ အေနအထားပါ” ဟု ကိုႏိုင္မင္းက ဆိုသည္။
နယ္စပ္ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ မဟုတ္ေသာ္လည္း နယ္စပ္ၿမဳိ႕အလား ေစ်းခ်ဳိၿပီး ေပါမ်ားလွသည့္ စိတ္ႂကြေဆး ေစ်းကြက္ႀကီးသည္ မိတၳီလာကဲ့သို႔ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္း ၿမဳိ႕ႀကီးတစ္ၿမဳိ႕တြင္ အဘယ္ေၾကာင့္ အားေကာင္းခဲ့ပါသနည္း။
အဓိကလက္သည္မွာ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ခန္႔ကတည္းက ေခတ္စားလာေသာ ဆိုင္ကယ္ဝယ္ေရာင္း စီးပြားေရးဟု ဆိုၾကသည္။
“ဆိုင္ကယ္ေမာင္းဆင္းသူေတြက ဟိုကေန ယာဘမူးယစ္ေဆးသုံးတဲ့ အက်င့္ကို ဒီအထိ သယ္လာတယ္” ဟု ဆိုင္ကယ္သြားဝယ္ရာ တ႐ုတ္နယ္စပ္မူဆယ္ကို ရည္ညြန္းရင္း ကိုႏိုင္မင္းက ဆိုသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕သည္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ခန္႔မွ စတင္ကာ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသ အမ်ားစုအတြက္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံထုတ္ ဆိုင္ကယ္မ်ား ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္းဝယ္ရာ တစ္ေနရာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံလုပ္ ဆိုင္ကယ္မ်ားအား မူဆယ္-က်ယ္ေခါင္ဘက္မွ တစ္ဆင့္ တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္ ဝယ္ယူေမာင္းဆင္းၿပီး ျပန္လည္ေရာင္းခ်သည့္ အလုပ္က ၿမဳိ႕၏ အဓိက စီးပြားေရးတစ္ခုသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္း ဆိုင္ကယ္လုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္သူ မ်ားျပားလာၿပီး ေရာင္းလိုအားႏွင့္ ဝယ္လိုအား မမွ်မတျဖစ္ကာ ဆိုင္ကယ္တစ္စီးလွ်င္ ၅၀၀၀ က်ပ္မွ တစ္ေသာင္းက်ပ္ခန္႔သာ အျမတ္ေငြ က်န္ေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မူဆယ္ဘက္မွ ဆိုင္ကယ္ဝယ္ကာ ေမာင္းဆင္းသူမ်ားအဖို႔ အျမတ္ေငြမ်ားမ်ား က်န္ရွိေစရန္ အျခားေမွာင္ခိုပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ မူးယစ္ေဆးဝါးမ်ားကိုပါ သယ္ေဆာင္လာေလ့ ရွိေၾကာင္းလည္း မိတၳီလာၿမဳိ႕ ဆိုင္ကယ္ေစ်းကြက္ အတြင္းရွိ ကုန္သည္မ်ားထံမွ သိရသည္။
“တစ္ေန႔ကို တ႐ုတ္ဆိုင္ကယ္အစီး ၄၀ ေလာက္ ပုံမွန္ဝင္တယ္။ ဆိုင္ကယ္တစ္စီးကို ေဆးျပား ေထာင္ဂဏန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ထည့္လာလို႔ ရတယ္ဆိုေတာ့ စဥ္းစားသာၾကည့္ေတာ့” ဟူေသာ မိတၳီလာၿမဳိ႕ ဝန္ဇင္းရပ္ကြက္မွ ကုန္သည္တစ္ဦးျဖစ္သူ ကိုတိုးတိုး၏ စကားက ေထာက္ခ်င့္စဥ္းစားဖြယ္ ျဖစ္သည္။
“ေဖာက္တိုင္တို႔ လက္ကိုင္အစြပ္တို႔ထဲမွာ ထည့္လို႔ရတယ္။ တျခားေမွာင္ခိုပစၥည္းေတြ ေခတ္မေကာင္းေတာ့ ဒီေဆးျပားကိုပဲ အရသယ္ၾကေတာ့တယ္” ဟု သူက ဆက္ေျပာသည္။
ယခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ ဆိုင္ကယ္ႏွင့္သယ္သည့္ လမ္းေၾကာင္းအျပင္ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ကယားျပည္နယ္ေစ်းကြက္တို႔မွ ေမာ္ေတာ္ကား၊ လိုင္းကားမ်ားျဖင့္ တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္ သယ္ေဆာင္လာျခင္းမ်ား ရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ကိုတိုးတိုးက ထပ္မံျဖည့္စြက္ ေျပာၾကားသည္။
မိတၳီလာၿမဳိ႕အနီးရွိ ဘုရားငါးဆူလမ္းခြဲမွ တစ္ဆင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း၊ ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ကယားျပည္နယ္တို႔သို႔ သြားႏိုင္သည့္ ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းမ်ားလည္း ရွိေနသည္။
“မူဆယ္ကေန ဒီအထိ လမ္းေၾကာင္းအရွည္ႀကီးမွာ ဂိတ္ေတြအမ်ားႀကီး ရွိေနတယ္။ သက္ဆိုင္ရာေတြလည္း အထပ္ထပ္ရွိတယ္။ တျခားဘာမဟုတ္တဲ့ အသုံးအေဆာင္ပစၥည္းေတြက် ေမွာင္ခိုဆိုၿပီး လမ္းခရီးတစ္ေလွ်ာက္ စစ္ေဆးသူေတြက သိမ္းတာေတြ ဆည္းတာေတြ ရွိတယ္။ မူးယစ္ေဆးက်ေတာ့ ဒီေလာက္လြတ္ေနတာ ဘာေၾကာင့္လဲ” ဟု မိတၳီလာၿမဳိ႕မွ ျပည္သူ႔အက်ဳိးေဆာင္ကြန္ရက္မွ ေဒၚျမင့္ျမင့္ေအးက ေမးခြန္းထုတ္သည္။
မိတၳီလာသည္ ဆိုင္ကယ္နည္းတူ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းရွိ အျခားၿမဳိ႕မ်ားသို႔ ေဆးဝါးျဖန္႔ေနသည့္ ၿမဳိ႕တစ္ခု မျဖစ္ႏိုင္ဟု မည္သူ တပ္အပ္ေျပာႏိုင္မည္နည္း။
ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး
ၿမဳိ႕တြင္းမူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲသူမ်ား မ်ားျပားလာသည္ႏွင့္အမွ် လုယက္မႈမ်ားကလည္း မ်ားျပားလာေၾကာင္း ၿမဳိ႕ခံမ်ားက ဆိုၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ဆိုင္ကယ္လုယက္မႈ ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕လုယက္မႈမွာ ရဲစခန္းေဘးတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
“ဒီတစ္လအတြင္းမွာတင္ လုယက္မႈ ေျခာက္မႈေလာက္ ၾကားေနရတယ္။ ဆိုင္ကယ္ အလုခံရတာေတြလဲ ခဏခဏပဲ” ဟု ဆိုလာသူက မိတၳီလာၿမဳိ႕ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ ပြင့္လင္းလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွ ကိုသီဟ ျဖစ္သည္။
လုယက္သူ အမ်ားစုမွာ ဆင္းရဲနိမ့္က်ေနသည့္လူမ်ား မဟုတ္ဘဲ လူကံုထံမိသားစုမ်ားမွ လူငယ္အခ်ဳိ႕ ျဖစ္ေနတတ္သျဖင့္ တစ္ခါတစ္ရံ ရဲစခန္းတြင္ အမႈမဖြင့္ဘဲ မိဘမ်ားႏွင့္ပင္ အေလ်ာ္ေပး ေၾကေအးလိုက္သည္မ်ား ရွိေၾကာင္း ကိုသီဟက ျဖည့္စြက္သည္။
မၾကာေသးမီက သမၼတဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည့္ မိတၳီလာ ကန္ေဘာင္သည္လည္း ဆိုင္ကယ္လုလိုသူတို႔၏ ပစ္မွတ္တစ္ခုတြင္ ပါသည္။ ကန္အသစ္ ျပဳျပင္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ညပိုင္း ကန္ေဘာင္တြင္ လမ္းေလွ်ာက္သူမ်ားအား ပစ္မွတ္ထား လုယက္မႈမ်ားလည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာေၾကာင္း မိတၳီလာခ႐ိုင္ ရဲတပ္ဖြဲ႔မွ ရဲအုပ္တစ္ဦးမွ အတည္ျပဳသည္။
“ဒီၿမဳိ႕ဟာ လုံးဝမလုံၿခံဳေတာ့ဘူး” ဟု ကိုသီဟက ေျပာသည္။
မူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲသူမ်ား မ်ားျပားလွသည့္ ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္လာေနေသာ္လည္း မိတၳီလာၿမဳိ႕တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ မူးယစ္ေဆးဝါး ဆန္႔က်င္ေရးအသင္း (MANA) ကဲ့သို႔ေသာ မူးယစ္ေဆးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ NGO အဖြဲ႔မ်ား တစ္ခုမွ မရွိသည္ကလည္း ၿမဳိ႕၏ ထူးျခားခ်က္တစ္ခု ျဖစ္သည္ဟု ၿမဳိ႕ခံမ်ားက ဆိုသည္။
“တရား႐ုံးမွာလည္း တစ္ေန႔တစ္ေန႔ လူငယ္ေတြခ်ည္း မ်ားေနတယ္။ မူးယစ္ေဆးဝါးအမႈ၊ လုယက္မႈေတြနဲ႔ လူငယ္လူရြယ္ေတြခ်ည္းပဲ” ဟု မိတၳီလာၿမဳိ႕ခံ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ေဒၚဟန္စုယဥ္ကလည္း ဆိုျပန္သည္။
ဘယ္သူ႔တာဝန္လဲ
မိတၳီလာကဲ့သို႔ အလယ္ပိုင္းၿမဳိ႕မ်ား၏ မူးယစ္ျပသနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ အသာထား။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးၿမဳိ႕ေတာ္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕တြင္ လြန္ခဲ့သည့္ ဇူလိုင္ ၂၆ ရက္က မဂၤလာဒုံၿမဳိ႕နယ္ရွိ ေျခာက္လမ္းသြား လမ္းမေပၚတြင္ မေတာ္တဆ ဖမ္းဆီးရမိခဲ့သည္။ က်ပ္သန္းေပါင္း ၁၃၃ ဘီလီယံ၊ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၃၃ သန္းေက်ာ္ဖိုး ရွိသည့္ ထိုပိုင္ရွင္မဲ့ဟူေသာ စိတ္ႂကြေဆးျပား ၂၆၇ သိန္း ျဖစ္စဥ္မွတစ္ဆင့္ ေနာက္ထပ္ ကြင္းဆက္မ်ားအျဖစ္ ဆက္တိုက္ဖမ္းမိေနေသာ ေထာင္ခ်ီသည့္ ပိုင္ရွင္မဲ့ေဆးျပားမ်ား ျဖစ္စဥ္ကပင္ ကြင္းဆက္လို႔ မၿပီးႏိုင္ေသး။
ကမာၻေပၚတြင္ ဘိန္းထုတ္လုပ္မႈ ဒုတိယအမ်ားဆုံး ႏိုင္ငံအျဖစ္လည္း သတ္မွတ္ခံရသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စိတ္ႂကြေဆး ထုတ္လုပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ အသုံးျပဳသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ားမွာ ျပည္တြင္းတြင္မရွိဘဲ ထိုပစၥည္းမ်ားအား အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားမွ ဝင္ေရာက္လ်က္ရွိေၾကာင္း မူးယစ္ဗဟိုမွ ထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ားအရ သိရသည္။
စိတ္ႂကြေဆး ထုတ္လုပ္ရာတြင္ အဓိက ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ ပါဝင္သည့္ ဆူဒိုအက္ဖတမင္း ပါဝင္ေသာ အိမ္သုံးေဆးဝါးမ်ား ဖမ္းဆီးရမိမႈ အေနျဖင့္ ျမန္မာ-အိႏၵိယ နယ္စပ္ဝင္ေပါက္မ်ားမွ အမ်ားဆုံး ဖမ္းဆီးရမိသည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။
တ႐ုတ္-ျမန္မာ နယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္လည္း မူးယစ္ေဆးဝါး ထုတ္လုပ္ရာတြင္ အသုံးျပဳသည့္ ဓာတုပစၥည္း ဖမ္းဆီးရမႈမွာ အိႏၵိယၿပီးလွ်င္ ဒုတိယအမ်ားဆုံး ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။
အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသတို႔တြင္ သုံးစြဲမႈ အမ်ားဆုံးျဖစ္သည့္ မီသမ္ဖီတာမင္းေဆးဝါး ထုတ္လုပ္ရာ အဓိက ႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း ျမန္မာပါဝင္ေၾကာင္း UNODC ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ၌ ေဖာ္ျပထားသည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွ ထုတ္ျပန္ေသာ အစီရင္ခံစာတစ္ရပ္အရ ျမန္မာမွာ မူးယစ္ေဆးဝါး တိုက္ဖ်က္ေရး မေအာင္ျမင္ေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဗင္နီဇြဲလား၊ ဘိုလီးဗီးယားတို႔ႏွင့္အတူ စာရင္းသြင္းခံထားရသည္။
မူးယစ္ေဆးျပားမ်ား ႏွစ္စဥ္ မီး႐ိႈ႕ျပသရင္း ေစ်းကြက္အတြင္းလည္း ႏွစ္စဥ္တိုးလာေနသည္။ ေစ်းကြက္လည္း ပိုက်ယ္လာသည္။
ယခင္က စိတ္ႂကြမူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲမႈမ်ားမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္ေဒသမ်ားႏွင့္ နီးကပ္ေသာ ျပည္နယ္ေဒသမ်ားသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ယခုအခါ မိတၳီလာကဲ့သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း ၿမဳိ႕မ်ားအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ဝင္ေရာက္လာေနၿပီ ျဖစ္သည္။
တကၠသိုလ္မ်ား စုေဝးရာ တကၠသီလာၿမဳိ႕၊ ေတာင္ေပၚေျမျပန္႔ ကားလမ္းမ်ား ဆုံဆည္းရာၿမဳိ႕၊ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္မ်ားက ဘာသာေရး လူမ်ဳိးေရး ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ မီးေလာင္ပုံဘဝ ေရာက္ခဲ့ရသည့္ အစြန္းေရာက္ အမုန္းတရား၏ ဓားစာခံ ၿမဳိ႕တစ္ၿမဳိ႕ ျဖစ္ခဲ့သည့္ မိတၳီလာသည္ လတ္တေလာ အေျခအေနတြင္ မူးယစ္ေဆးဝါး ေခ်ာက္ကမ္းပါး၏ လက္တစ္လုံးအလိုတြင္ ေရာက္ရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေနာက္ထပ္ မိတၳီလာၿမဳိ႕မ်ား အဘယ္မွ် ရွိေနၿပီနည္း။
ထိလာတကၠသိုလ္အနီး ကြမ္းယာဆိုင္ေလးတြင္မူ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူတို႔ အဝင္အထြက္ စည္ကားၿမဲ။
ခက္ေဇာ္ (KZ)
The Voice
No comments:
Post a Comment